Γενικές Πληροφορίες της Δημοτικής Ενότητας Μουσούρων

Αλικιανός
O οικισμός του Αλικιανού βρίσκεται στην κατάφυτη κοιλάδα του ποταμού Κερίτη. Αξιόλογη είναι η πέτρινη γέφυρα του ποταμού Κερίτη (ή Ιάρδανου όπως τον αναφέρει ο Όμηρος), που χτίστηκε από τους κατοίκους της περιοχής το 1908 και συνδέει τους πεδινούς οικισμούς μεταξύ τους.   Εντός του οικισμού, σώζεται τμήμα τοιχίου του πύργου της βενετσιάνικης οικογένειας Da Molin. Ο Da Molin, ήταν ενετός άρχοντας που διοικούσε το χωριό τα χρόνια της ενετοκρατίας. Ο θρύλος αναφέρεται σε ένα άγριο έγκλημα που έγινε κατά την διάρκεια των γάμων της κόρης του Da Μolin με τον γιο του επαναστάτη Γεωργίου Κανταλέοντα. Ο Ενετός άρχοντας, δεν συμφωνούσε μ’ αυτόν τον γάμο. Έτσι, αφού έβαλε υπνωτικό στο κρασί, απαγχόνισε όλα τα μέλη της οικογένειας Κανταλέοντα. Σημαντικό μνημείο των βυζαντινών χρόνων είναι ο βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου στον Αλικιανό, χτισμένος το 1243μ.Χ. Στα όρια με τον οικισμό του Κουφού βρίσκεται ο ναός της Ζωοδόχου πηγής ή Αι-Κυργιάννης ο Ξένος, που φέρει αξιόλογες τοιχογραφίες. Ο οικισμός του Αλικιανού, είχε χαρακτηριστεί στο παρελθόν διατηρητέος, διότι διέσωζε στοιχεία παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Στη συνέχεια, οικοδομήθηκε από σύγχρονα κτίρια, όμως υπάρχουν ακόμη τα παλαιά παραδοσιακά κτίσματα, που μαρτυρούν την ιστορικότητα της περιοχής.

Βατόλακκος
Ο Βατόλακκος απέχει μόλις 2 χιλιόμετρα από τον Αλικιανό και χαρακτηρίζεται από το ιδιαίτερο οικιστικό περιβάλλον με τις παλιές εγκαταλελειμμένες πέτρινες οικίες. Ο ημιορεινός οικισμός Σκονίζο, έχει πλούσια βλάστηση και υπέροχη θέα στον κάμπο του ποταμού Κερίτη και των παραποτάμων του. Στο Βατόλακκο διοργανώνεται κάθε χρόνο το καρναβάλι, όπου συγκεντρώνονται οι δημότες για τον εορτασμό των Απόκρεω. Επίσης υπάρχει πίστα moto-cross, όπου κάθε χρόνο γίνονται αγώνες με συμμετοχή των ενδιαφερομένων από όλη την Κρήτη.

Καράνου
Τα Καράνου, είναι ορεινός οικισμός με πλούσια βλάστηση, και ενδιαφέρον οικιστικό περιβάλλον. Οι δραστηριότητες των κατοίκων αποτελούν σημαντική προσπάθεια για τη συγκράτηση του πληθυσμού στον ορεινό χώρο. Το φυσικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από τα δύο παράλληλα φαράγγια που καταλήγουν στο Μαυροπηλιώτη ποταμό. Το ένα είναι το φαράγγι των Μποριανών που ξεκινάει από τον οικισμό Μποριανά και καταλήγει στον Μαυροπηλιώτη ποταμό, μετά από 1.800 μέτρα. Κατά μήκος υπάρχουν ένας γκρεμισμένος νερόμυλος, σπηλιές, οι είσοδοι των παλιών λατομείων από την απόπειρα εξόρυξης σιδήρου (γνωστά στην περιοχή ως λατομεία Αβέρωφ), η αναπαράσταση καμινιού όπου παλιότερα παρήγαγαν κάρβουνα, και στοές από πλούσια βλάστηση. Κατά μήκος της διαδρομής του φαραγγιού του Κυδωνιού συναντούμε σπηλιές, τρεις μικρούς καταρράκτες, την εκκλησία του Αγ.Δημητρίου, η και την εκκλησία της Παναγίας της Μουσούρενας. Το μήκος του φαραγγιού είναι 2.000 μέτρα και διασχίζεται από έναν ποταμό περιοδικής ροής, ο οποίος έχει νερό από τον Δεκέμβριο, μέχρι τον Ιούνιο. Περίπου 100 μέτρα πριν την εκβολή στον Μαυροπηλιώτη ποταμoύ, υπάρχει σύνδεση με μονοπάτι που οδηγεί στον οικισμό Σκορδαλού. Στα Καράνου δραστηριοποιείται ο Συνεταιρισμός Γυναικών Καράνου «Η Αγρότισσα», που ασχολείται με την παρασκευή και συσκευασία παραδοσιακών προϊόντων (φαγητών, γλυκών, αρωματικών φυτών), τα οποία πωλούνται είτε στον τόπο παραγωγής, είτε σε εκθέσεις παραδοσιακών προϊόντων. Κάθε καλοκαίρι, διοργανώνεται η γιορτή κερασιού με την συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού. Η προσέλευση του πληθυσμού από τον ευρύτερο χώρο, έχει στηρίξει με επιτυχία την προσπάθεια διατήρησης των παραδόσεων.

Αρχαιολογικοί – Ιστορικοί – Θρησκευτικοί Χώροι στα Καράνου:
Εκκλησία της Παναγίας 9ου αιώνα
Είναι μία μικρή εκκλησία που έχει τρεις τοιχογραφίες στο εσωτερικό της. Μπαίνοντας δεξιά, απεικονίζεται ο Άγιος Γεώργιος πάνω σε άλογο. Στον απέναντι τοίχο, υπάρχει ένα κείμενο σε βυζαντινή γραφή. Στο ιερό της εκκλησίας, απεικονίζεται η Παναγία. Λέγεται ότι υπήρχαν τοιχογραφίες σε όλο τον εσωτερικό χώρο, αλλά ασβεστώθηκαν από τους κατοίκους, για να αποφευχθεί η ασέλγεια των Τούρκων πάνω στις εικόνες. Εκκλησία Αγ. Δημητρίου 12ου αιώνα Έχει πολλές τοιχογραφίες στο εσωτερικό της, που όμως χρειάζονται συντήρηση. Σπήλαιο μαρτυρίας για 28 γυναικόπαιδα Το 1866 έγιναν δύο μάχες εναντίον των Τούρκων, κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Νοέμβριο.

Κουφός
Ο οικισμός του Κουφού, απέχει 2 χιλιόμετρα από την έδρα του δήμου. Είναι κατάφυτος κυρίως από πορτοκαλεώνες και ελαιώνες. Από τον εγκαταλελειμμένο οικισμό Μουρί του δ.δ.Κουφού, φαίνεται ο κάμπος του Κερίτη, καθώς και μέρος της πόλης των Χανίων. Οι πηγές που αναβλύζουν στον Κουφό, έχουν μόνιμη παροχή και χρησιμοποιούνται για την ύδρευση και άρδευση της ευρύτερης περιοχής.

Λάκκοι
Το δημοτικό διαμέρισμα των Λάκκων έχει τρεις οικισμούς των Λάκκων, του Ασκορδαλού και του Ομαλού. Οι Λάκκοι παρουσιάζουν ενδιαφέρον από οικιστικής και περιβαλλοντικής απόψεως. Κτισμένες στην πλαγιά του βουνού οι περισσότερες οικίες είναι παραδοσιακές αλλά και οι νεόκτιστες ακολουθούν συνήθως το οικιστικό περιβάλλον. Το δάσος κυπαρισσιού που βρίσκεται στην πλαγιά κάτω από τον οικισμό, διασχίζεται από μονοπάτι που οδηγεί στην κορυφή του λόφου. Οι εκκλησίες στο Δ.Δ. Λάκκων είναι του Αγ. Αντωνίου, του Αγ. Γεωργίου και στον Ασκορδαλό του Αγ. Ιωάννη. Κάθε χρόνο γίνονται δύο πανηγύρια στην περιοχή. α) Στους Λάκκους του Αγίου Αντωνίου στις 17 Ιανουαρίου β) Στ’ Ασκορδαλού του Αγ. Ιωάννη στις 29 Αυγούστου Ο οικισμός του Ασκορδαλού βρίσκεται σε χαμηλότερο υψόμετρο και συνδέεται με μονοπάτια με τους οικισμούς των Λάκκων, Καράνου και Φουρνέ μέσα από θαμνώδεις και δασωμένες περιοχές. Ο οικισμός του Ομαλού βρίσκεται στο οροπέδιο σε υψόμετρο 1050 μέτρων. Από εκεί ξεκινούσε η ιστορική «Στράτα των Μουσούρων» που τραγουδήθηκε στα ριζίτικα τραγούδια, η οποία συνέδεε παλαιότερα το οροπέδιο του Ομαλού με την πόλη των Χανίων. Από την άκρη του οροπεδίου ξεκινάει το Σπήλαιο του Τζανή ή Καταβόθρα ή Χώνος (μήκος ~2,5Κm), το οποίο έχει κινήσει το ενδιαφέρον πολλών ξένων ταξιδιωτών από το 1865 αλλά και σπηλαιολογικών ομάδων διαφόρων εθνικοτήτων, που το εξερευνούν με οργανωμένες αποστολές από το 1961. Την ονομασία του έλαβε από τον θρυλικό οπλαρχηγό των Λάκκων Μάρκο Τζανή ή Φόβο (Τζανόμαρκος). Διακρίθηκε για τους αγώνες του κατά των Ενετών στο τέλος του 17ου αιώνα και κατά των Τούρκων αργότερα. Μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους κατέφυγε στην νησίδα Σούδας και από εκεί εξορμούσε φονεύοντας τους αγριότερους των Γιαννίτσαρων και εμπνέων τον φόβο στους υπολοίπους εξ ού και η προσφώνηση του σαν ο Φόβος. Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχει πλούσια δασική βλάστηση από κυπαρίσσια, σφενδάμια, το ενδημικό είδος δένδρου η αμπελιτσιά (Zelkova abelicea) κ.α. καθώς και ημίθαμνοι και πόες ενδημικοί της Κρήτης. Μετά το οροπέδιο του Ομαλού βρίσκεται το Ξυλόσκαλο, που είναι η είσοδος του Εθνικού Δρυμού Λευκών Ορέων (Φαράγγι της Σαμαριάς). Στην ευρύτερη περιοχή και μέσα στον εθνικό δρυμό απαντάται ο Κρητικός αίγαγρος ή αγρίμι (Capra aegagrus cretica).

Μεσκλά
Τα αρχαιολογικά ευρήματα των ανασκαφών, αλλά και η αρχιτεκτονική και πολιτιστική κληρονομιά άλλων ιστορικών περιόδων αποδεικνύουν ότι η περιοχή κατοικήθηκε αδιάλειπτα από την προϊστορική ακόμα εποχή. Σε μικρή απόσταση από το χωριό Μεσκλά σώζονται τμήματα της οχύρωσης της αρχαίας Ρηζινίας. Αξιόλογο είναι και το φυσικό περιβάλλον με τα σπήλαια, τα φαράγγια και τις πηγές που υδροδοτούν τον Νομό Χανίων. Η Ζούρβα είναι ένας πανέμορφος ορεινός οικισμός του δ.δ. Μεσκλών στην επαρχία Κυδωνίας και απέχει 5 χιλιόμετρα από τα Μεσκλά. Χτισμένη σε υψόμετρο 570 μ. και στην ρίζα κακοτράχαλων αλλά κατάφυτων από κυπαρίσσια γκρεμνών των Λευκών Ορέων, έχει σήμερα λιγοστούς κατοίκους και υπάγεται στο Δήμο Μουσούρων.

ΒΡΥΣΙ
Ένα υπόγειο ποτάμι στα Λευκά Όρη Το ΒΡΥΣΙ είναι ένα κακοτράχαλο φαράγγι στον τόπο των φαραγγιών και των σπηλαίων, στα Χανιά. Η διάβαση του πραγματοποιείται είτε μέσω του καταφυγίου Καλλέργη, από τον Ομαλό, είτε από το χωριό Ζούρβα. Μέσα σ’ αυτό το φαράγγι ευρίσκεται ένα σπήλαιο με υπόγειο ποτάμι, το Βρυσί, από το οποίο έλαβε το όνομα του και το φαράγγι. Η πρώτη εξερεύνηση επιχειρήθηκε κατά τα έτη 1985 και 1986, από μια αποστολή Ιταλών φοιτητών που πραγματοποιούσαν εκπαιδευτική εκδρομή-αποστολή και προχώρησαν στο υπόγειο ποτάμι ερευνώντας τις δυο γαλαρίες του, μέχρι αποστάσεως 350 περίπου μέτρων από την κάθε είσοδο. Την 15η Σεπτεμβρίου 2001 μια ομάδα από νεαρούς σπηλαιολόγους (από την Σπηλαιολογική Ομάδα Χανίων και από τον Σπηλαιολογικό Όμιλο Κρήτης), διανυκτέρευσαν στην είσοδο του σπηλαίου και την επομένη, φορώντας καταδυτικές στολές για προστασία από το νερό και το κρύο, έφτασαν στο προσιτό τέλος του σπηλαίου του υπογείου ποταμού ύστερα μερικές ώρες, περνώντας τον περισσότερο χρόνο μέσα στο ποτάμι. Έφτασαν στα ίδια σημεία, όπου και οι Ιταλοί. Κατά την περιγραφή των μετά από διαδρομή 150 περίπου μέτρων το σπήλαιο διχάζεται και προχωρεί με δύο γαλαρίες που και οι δύο διασχίζονται από μικρό ποτάμι. Η αριστερή, μετά από περίπου 60 μ., συνεχίζει με έναν στενό και χαμηλό μαίανδρο όπου προχωρούν οι σπηλαιολόγοι μέσα στο νερό και ορισμένες φορές έρποντας σε γαλαρία ύψους 0,50 μ. Η δεξιά γαλαρία, προχωρεί και αυτή περισσότερο από εκατό μέτρα. Το συνολικό μήκος της διαδρομής μέσα στο σπήλαιο όπως και οι Ιταλοί ανάφεραν, είναι 700 μέτρα. Υπάρχει θαυμάσιος φυσικός διάκοσμος από σταλακτίτες, ιδίως στα πρώτα διαμερίσματα, και οι συνεχείς μικρές λίμνες- γούρνες, ορισμένες με αρκετή ποσότητα νερού, σε συνδυασμό με το διάκοσμο καθιστούν το χώρο του σπηλαίου φαντασμαγορικό. Υπάρχουν πολύ στενά σημεία αλλά και φαρδύτερα μέχρι 10 μ. και εκτός από τα πολύ στενά σημεία το ύψος της οροφής κυμαίνεται από 4-6 μέτρα. Οι τελευταίοι εξερευνητές σχεδιάζουν μια ακόμη είσοδο στο Βρυσί για να προβούν στην χαρτογράφηση του, αλλά και να επιχειρήσουν δίοδο από υπάρχοντα πολύ στενά περάσματα οπότε είναι δυνατόν να παρουσιαστούν εκπλήξεις ως προς το μήκος του σπηλαίου, αφού ο υπόγειος ποταμός πρέπει να έχει τις πηγές του πολύ ψηλότερα και σε κάποια υπόγεια τεράστια δεξαμενή.

ΤΟΥ ΤΣΙΡΟΠΩΡΓΗ Η ΤΡΥΠΑ
Ένα ανηφορικό μονοπάτι ανάμεσα από τα κυπαρίσσια μας φέρνει νότια, στην πανέμορφη τοποθεσία Κισσόνερο όπου βρίσκονται ένα παλαιό Μιτάτο και τρία μνημεία της φύσεως, τρία αιωνόβια, τεράστια σε όγκο και ύψος, πλατάνια. Η πεζοπορία ως εκεί χρειάζεται περίπου 1,15 ώρα αλλά επτά λεπτά πριν το Κισσόνερο ευρίσκεται το σπήλιο «Του Τσιρογιώργη η Τρύπα». Έχει δύο εισόδους σε υψόμετρο περίπου 1.000 μέτρων. Η πρώτη είναι στενή εντοπίζεται δύσκολα και πίσω από αυτήν, μετά από 20 περίπου μέτρα, ευρίσκεται η άλλη που στο δάπεδο είναι γεμάτη από κόκαλα ζώων. Η γενική μορφή του είναι περίπου κυκλική και είναι λίγο δαιδαλώδες με θαυμάσιο διάκοσμο από σταλακτίτες, σταλαγμίτες και κολώνες, που έχουν αρχίσει να διαβρώνονται αφού έχουν «στεγνώσει». Σε ορισμένους από τους σταλαγμίτες, έχουν διεισδύσει ρίζες φυτών από την επιφάνεια που αιωρούνται στην οροφή σαν σχοινιά ή κορδέλες. Στο κεντρικό σημείο του υπάρχει μια κατάβαση περίπου 12 μέτρων και χρειάζεται βοηθητικό σχοινί για να φτάσεις ως τον πυθμένα της, γεμάτο λάσπη, όπου ως φαίνεται καταλήγουν την χειμερινή περίοδο τα νερά της βροχής. Στην δυτική πλευρά του σπηλαίου, διανοίγεται μια μικρή όμορφη αίθουσα. Στο σπήλαιο αυτό επί τουρκοκρατίας, είχε καταφύγει και κρυβόταν ένας Σφακιανός προύχοντας που είχε διαφωνήσει με τους συνεπαρχιώτες του. Επίσης πριν μερικά χρόνια εικοσάδα χωρικών της περιοχής επιχείρησε να το εξερευνήσει με αναμμένα κλαδιά αλλά κινδύνεψαν να πάθουν ασφυξία από τους καπνούς των κλαδιών αυτών Εις ένα θάλαμο ανευρέθησαν 2-3 κρανία και κόκαλα από αγρίμια πλεόντων 80 ετών, ως υπολογίζεται. Νοτιοδυτικά του χωριού Ζούρβα Κυδωνίας βρίσκεται ένα σπηλαιοβάραθρο με την ονομασία «Τελωνότρυπα». Θρύλοι για τελώνια και ιστορίες νεότερες έχουν να κάνουν με το σπηλαιοβάραθρο αυτό. Στην περίοδο της Γερμανικής κατοχής στο πρώτο και δεύτερο πατάρι του, κρυβόταν σύμμαχοι στρατιώτες και αντάρτες και όταν το επισκέφθηκα πριν από χρόνια υπήρχε ακόμη το σύρμα όπου άπλωναν τα ρούχα τους για στέγνωμα ή όπου είχαν την κεραία του ασυρμάτου τους. Η κάθοδος στο εσωτερικό του χρειάζεται βοηθητικό σχοινί. Στο βάραθρο Βούλισμα έριξαν οι Μεσκλιανοί αντάρτες την πρωτοχρονιά του 1944 μερικούς από τους Σουμπερίτες που είχαν στείλει οι Γερμανοί για να τους χτυπήσουν όταν θα κατέβαιναν από τις Μαδάρες για να γιορτάσουν με τις οικογένειες τους. Σουμπερίτες ήταν μερικοί, Κρητικοί δυστυχώς, από ένα Ηρακλειώτικο χωριό που είχαν ντυθεί με Γερμανικές στολές και ανήκαν στο ειδικό σώμα που διοργάνωσε ο λοχίας Σούμπερτ. Το φαράγγι της Σαρακήνας ξεκινάει από τη Ζούρβα και καταλήγει στα Μεσκλά όπου βρίσκονται οι πόρτες του φαραγγιού με ύψος περίπου 15 μ. και πλάτος περίπου 1,5μ.. Η βλάστηση είναι πλούσια και οι σχηματισμοί και οι σπηλιές ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Ο χείμαρρος στερεύει για 1-2 μήνες το χρόνο. Το φαράγγι αυτό είναι αρκετά δύσβατο, γιατί δεν υπάρχει διανοιγμένο μονοπάτι και η πυκνή βλάστηση δυσκολεύει την πρόσβαση. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και μέχρι τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές, διανύεται εύκολα η απόσταση των 200 μέτρων μέχρι τις πόρτες.

Ορθούνι
Ο ορεινός οικισμός Ορθουνίου βρίσκεται σε υψόμετρο 400 περίπου μέτρων και απέχει 9 χιλιόμετρα από την έδρα του Δ. Μουσούρων. Οι λίγοι μόνιμοι κάτοικοι που έχουν απομείνει διατηρούν τα παραδοσιακά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά του τόπου. Υπάρχουν δύο παλιές εκκλησίες, του Προφήτη Ηλία που χτίστηκε την εποχή της ενετοκρατίας, και η εκκλησία της Παναγίας, που αναστηλώθηκε τον 19ο αιώνα. Κάθε χρόνο γίνονται τέσσερα μεγάλα πανηγύρια: * Στις 15 Αυγούστου της Παναγίας * Στις 6 Δεκεμβρίου του Αγ. Νικολάου * Στις 28 Οκτωβρίου του Αγ. Δημητρίου και * Στις 20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία Το Ορθούνι έχει πλούσια βλάστηση και φυσική ομορφιά λόγω του ορεινού αναγλύφου, με πολυάριθμα ανεξερεύνητα σπήλαια όπως η «Τρύπα του Βουκολέ» που βρίσκεται στη θέση Μουτσουδιά, μέσα σε ένα μικτό δάσος από κυπαρίσσια και πουρνάρια. Στην ίδια περιοχή, υπάρχει πηγή και ένα πλατάνι με περίμετρο περίπου μέτρων και κόμη που καλύπτει επιφάνεια 1500 τ.μ. και αποτελεί αξιόλογο μνημείο της φύσης. Η είσοδος του σπηλαίου είναι πολύ μικρή και δεν διακρίνεται εύκολα λόγω της πυκνής βλάστησης που την περιβάλλει. Εντός του σπηλαίου υπάρχουν πολλοί θάλαμοι με πλούσιο διάκοσμο.

Πρασές
Ο Πρασές είναι ορεινό δημοτικό διαμέρισμα του Δ. Μουσούρων σε υψόμετρο 550 περίπου μέτρων με τρεις οικισμούς, τον Πρασέ, τη Χωστή και τα Νέα Ρούματα. Απέχει από την πόλη των Χανίων 35 χλμ. και τον συναντάμε στη διαδρομή Χανίων – Σούγιας. Είναι εύφορο ορεινό χωριό. Τα κυριότερα προϊόντα που παράγει είναι τα κάστανα και το λάδι. Χαρακτηριστικό του χωριού είναι το πράσινο που διαθέτει λόγω της πολύ μεγάλης ποικιλίας διαφορετικών δέντρων που συναντάμε στο πέρασμά μας. Όπως πρωτομπαίνουμε στο χωριό αντικρίζουμε απέναντι το μικρό φαράγγι του, το οποίο περιστοιχίζεται με ένα πανέμορφο πευκόδασος. Τα σπίτια του χωριού είναι διάσπαρτα σε μεγάλη έκταση. Πρώτα συναντάμε την πλατεία με 3 παραδοσιακά καφενεία που σερβίρουν και φαγητό. Προχωρώντας και στην απέναντι μεριά του χωριού συναντάμε το μικρό ποτάμι που διασχίζει το χωριό στις άκρες του οποίου υψώνονται τεράστια πλατάνια. Δίπλα στο ποτάμι υπάρχει ένας παλιός πετρόκτιστος νερόμυλος. Προχωρώντας στους μικρούς δρόμους που οδηγούν στις γειτονιές του χωριού θα συναντήσουμε πολύ όμορφα τοπία που αξίζει κάθε φυσιολάτρης να θαυμάσει από κοντά. Απέναντι από το χωριό υπάρχει η παλιά γειτονιά Ασκίδια με το υπέροχο πευκόδασος. Εκεί υπάρχει και η βυζαντινή Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με τοιχογραφίες. Κάθε χρόνο διοργανώνεται τον Οκτώβριο γιορτή καστάνου από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού και όλους τους κατοίκους. Η γιορτή είναι παραδοσιακό γλέντι με παραδοσιακά φαγητά και άφθονα κάστανα που σερβίρονται με 7 διαφορετικούς τρόπους. Στη γιορτή του κάστανου γίνεται έκδηλο το αίσθημα της Κρητικής παράδοσης και φιλοξενίας που κατέχει στους κατοίκους του χωριού. Στην κοιλάδα του Φασά υπάρχει ένα απειλούμενο προς εξαφάνιση είδος πτεριδόφυτου το Woodwardia radicans.

Σέμπρωνας
Ο Σέμπρωνας είναι ένα ορεινό χωριό στα μέσα της διαδρομής από Χανιά προς Σούγια 35 χιλ. περίπου από Χανιά και σε υψόμετρο 640 μ. Σήμερα έχει 100 περίπου κατοίκους, τα σπίτια είναι σκόρπια σε γειτονιές, σε ένα μικρό λεκανοπέδιο, γεμάτο από πράσινο, κυρίως από δένδρα καστανιάς, πλατάνια κ.α. Έχει πολλές φυσικές πηγές. Τα νερά μαζεύονται σε μια ρεματιά (ένα μικρό φαράγγι) και καταλήγουν στις Βουκολιές. Το ποτάμι αυτό είναι γεμάτο βλάστηση, έχει νερό όλο το καλοκαίρι. Υπάρχουν στο ποτάμι πέστροφες και χέλια. Στο Σέμπρωνα υπάρχουν τρεις εκκλησίες. 1) Ένα μικρό εκκλησάκι στη γειτονιά Μπομπολιανά του 14ου ή 15ου αιώνα με τοιχογραφίες του Αγίου Ιωάννου. 2) Ένα άλλο ξωκλήσι στο βουνό Αποπηγάδι σε υψόμετρο 1000 μέτρων σε ένα πανέμορφο τοπίο, του Αγ. Ιωάννου κτισμένο το 1873. Το μέρος αυτό επικοινωνεί με το Σέμπρωνα με αμαξωτό δρόμο (6 χιλ.) 3) Ο Κεντρικός Ναός του Αγ. Γεωργίου στο κέντρο του χωριού κτισμένος το 1910. Υπάρχουν καφέ-εστιατόρια στο δρόμο τον κεντρικό που προσφέρουν φαγητό όλες τις ώρες. Επικοινωνεί με χωματόδρομο με Παλαιά Ρούματα και Βουκολιές.