Γενικές Πληροφορίες της Δημοτικής Ενότητας Σούδας

Αξίζει να σταθεί κανείς στο Καλάμι και να ευχαριστηθεί το εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα με θέα τον κόλπο και τη νησίδα της Σούδας, αλλά και να δοκιμάσει στιγμές μοναδικής ξεκούρασης και γαστρονομικής απόλαυσης με καφέ και τσικουδιά στα παραδοσιακά καφενεία, εστιατόρια και τις ταβέρνες της περιοχής. Στο Δημοτικό Διαμέρισμα των Απτέρων, σε μια περιοχή εξαιρετικής ομορφιάς, ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στην αρχαία πόλη, Απτέρα. Η ίδρυση της πόλης τοποθετείται στη Γεωμετρική Εποχή, αλλά η περίοδος κατά την οποία η πόλη γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της, ήταν τα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια. Σώζεται το τείχος της πόλης σε μήκος περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων, θολωτές δεξαμενές από την εποχή της Ρωμαιοκρατίας, καθώς και ένα διμερές ιερό του 5ου με 4ου αιώνα π.Χ. Στην ίδια περιοχή βρίσκεται το Βυζαντινό Μοναστήρι του Άγιου Ιωάννη και τα μοναδικής αρχιτεκτονικής κάστρα του 19ου αιώνα Παλαίκαστρο και Ιντζεδίν, ενώ στη βορειοανατολική πλευρά του λιμένα της Σούδας, πάνω στην ομώνυμη νησίδα, βρίσκεται η «Φορτέτζα», ένα βενετσιάνικο φρούριο που κτίστηκε το 1571 με σκοπό τον έλεγχο του κόλπου από τους Ενετούς. Ωστόσο, η ιστορία του λιμένα ξεκινά από την εποχή της Μυθολογίας και φθάνει μέχρι τον Πρώτο και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, εξαιτίας της σπουδαίας γεωγραφικής θέσης του και της πολιτικής και στρατιωτικής σημασίας του. Σήμερα το Λιμάνι της Σούδας, με πολυποίκιλες χρήσεις (επιβατική, τουριστική, ναυταθλητική, εκπαιδευτική και αλιευτική), προσφέρει φιλόξενα και απλόχερα τις υπηρεσίες του. Εδώ μπορεί κανείς να επισκεφτεί τα καταστήματα της περιοχής, το Εμπορικό Λιμάνι, το νησιώτικο από την εποχή της Τουρκοκρατίας παραδοσιακό συνοικισμό της Κάτω Σούδας, καθώς και την παραλία του Βλητέ με τον υγροβιότοπο του ποταμού Μορώνη, αλλά και το Συμμαχικό νεκροταφείο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τέλος, λίγα χιλιόμετρα μακριά από τα Χανιά, γωνιές της ιστορίας και της παράδοσης, γραφικά σοκάκια, απομεινάρια από την εποχή της Τουρκοκρατίας και βυζαντινές εκκλησιές, δίνουν ένα ξεχωριστό χρώμα στα αμφιθεατρικά κτισμένα Τσικαλαριά. Στο Καλλιτεχνικό χωριό Βερέκυνθος και στο Βιοτεχνικό Πάρκο υπάρχουν καταστήματα, όπου μπορούν οι επισκέπτες να αγοράσουν έργα χειρός μοναδικής καλλιτεχνικής έμπνευσης, αλλά και να ξεναγηθούν στο σύγχρονο μουσείο τυπογραφίας της εφημερίδας «Χανιώτικα Νέα».

ΑΠΤΕΡΑ (ΡΩΜΑΙΚΕΣ ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ-ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ-ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ)

Η αρχαία πόλη Απτέρα, βρίσκεται στην θέση Παλαίκαστρο κοντά στο σημερινό χωριό Μεγάλα Χωράφια, επαρχίας Αποκορώνου. Εκτείνεται στα νότια του κόλπου της Σούδας σε ένα υπερυψωμένο ισόπεδο πλάτωμα στο οποίο και αναπτύχθηκε από τα γεωμετρικά χρόνια. Η Απτέρα, ήταν μια από τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις της Κρήτης. Η προέλευση του ονόματος της, πιθανόν προέρχεται από το αντίστοιχο επίθετο της Άρτεμης : Άρτεμις Απτέρα. Η αρχαιότερη επιγραφική μαρτυρία του ονόματος συναντάται στις πινακίδες της γραμμικής Β γραφής της Κνωσού: A-pa-ta-wa (14ος – 13ος αιώνας). Η πρώτη μνεία για την γεωγραφική της θέση δίνεται από τον γεωγράφο Σκύλακα (5ος αιώνας π.Χ.), στην συνέχεια αναφέρεται από τον Στράβωνα (1ος αιώνας π.Χ. – 1ος αιώνας μ.Χ.) και αναφέρει ως λιμάνι της την Κίσαμο, κοντά στο σημερινό χωριό Καλύβες. Από τους νεότερους περιηγητές πρώτος ο Pashley το 1834 τοποθέτησε σωστά την αρχαία πόλη στη θέση Παλαιόκαστρο. Η ταύτιση, επιβεβαιώθηκε από τις επιγραφές και τα νομίσματα που βρέθηκαν εκεί. Η Απτέρα ως σημαντικότατη πόλη – κράτος της Κρήτης, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ιστορία του νησιού, στην εσωτερική και εξωτερική του πολιτική. Ο Παυσανίας μας πληροφορεί, ότι το 668 π.Χ. Απτεραίοι τοξότες, πολέμησαν στο πλευρό της Σπάρτης κατά τον Β΄Μεσσηνιακό πόλεμο. Η κατοίκηση της, συνεχίστηκε στα πρώιμα βυζαντινά χρόνια. Τον 7ο αιώνα, καταστράφηκε από σεισμό.

ΣΟΥΔΑ (Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ, ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ, ΝΗΣΙ – ΦΡΟΥΡΙΟ)

Η Σούδα βρίσκεται 6,5 χιλιόμετρα ανατολικά από την πόλη των Χανίων, στο δρόμο προς Ρέθυμνο. Είναι κωμόπολη κτισμένη κατά μήκος της νότιας παραλίας του κόλπου της Σούδας. Ετυμολογείται από τη λατινική λέξη suda = χαρακώματα, χάρακας, στενή δίοδος, όπως αναφέρει και ο Άγγλος περιηγητής Pasley. Δεν είναι βέβαιο το πότε πρωτοεμφανίζεται, ασφαλώς πριν τον Μεσαίωνα και πιθανόν πριν από την κατάληψη της Κρήτης από τους Άραβες, το 823. Κατά την Βενετοκρατία οι Βενετοί είχαν κάνει αλυκές, με ετήσια παραγωγή 110.000 μουζούρια αλάτι. Οι Τούρκοι έλεγαν την περιοχή Τούζλα, που σημαίνει στην τούρκικη γλώσσα αλυκή, γιατί «τουζ» λέγεται τουρκικά το αλάτι, και από αυτό ονόμασαν και όλη την περιοχή Τούζλα. Τον Μάη του 1822 αποβιβάστηκαν στην Τούζλα 84 φορτηγά, που τα συνόδεψαν 40 πολεμικά, 10.000 Τούρκοι, Αιγύπτιοι και Αρβανίτες με αρχηγό τον γαμπρό του Μεχμέτ Αλή τον Χασάν Πασά, για να καταστείλει την επανάσταση των Κρητικών. Το 1870 ο Ρεούφ Πασάς αποξήρανε τις αλυκές και έκτισε εκεί συνοικισμό, τον οποίο ονόμασε Αζιζιέ προς τιμήν του σουλτάνου Αμπντούλ Αζίζ και εγκατέστησε 150 οικογένειες Τούρκων, που ζούσαν στη νησίδα του φρουρίου. Σήμερα, είναι η συνοικία της Κάτω Σούδας. Την εποχή της Κρητικής Πολιτείας 1898 – 1913, η Σούδα έγινε επίκεντρο ενδιαφέροντος των Μεγάλων Δυνάμεων. Τη περίοδο αυτή, κτίστηκε και ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου. Η Σούδα δοκιμάστηκε και τον Α΄ και τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Στην ακτή προς το Ακρωτήρι, τορπιλίστηκε τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το υπερωκεάνιο Μινεβάσκα 27.000 τόνων. Τον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, χρησιμοποιήθηκε σαν λιμάνι ανεφοδιασμού και εξόρμησης του Αγγλικού στόλου. Ο Τσώρτσιλ, ήθελε να το κάμει «αμφίβιο ακρόπολη» κατά την έκφραση του (Απομνημονεύματα Β2, 619) αλλά δεν το κατόρθωσε ως ομολογεί ο ίδιος. ( σελ. 343 – 346, Στέργιος Σπανάκης, Κρήτη Β’ τόμος, Έκδοση Βαγγέλη Απ. Σφακιανάκη, Ηράκλειο Κρήτης).

Ο κόλπος της Σούδας, βρίσκεται 8 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης των Χανίων, και προσφέρει ένα από τα ασφαλέστερα φυσικά λιμάνια της Μεσογείου, η στρατηγική σημασία του οποίου αναγνωρίστηκε ήδη από την αρχαιότητα. Στα Βυζαντινά χρόνια δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για το λιμάνι της Σούδας και στην διάρκεια του 9ου αιώνα, η Κρήτη δέχεται επιθέσεις Αράβων. Στους πρώτους αιώνες της Ενετοκρατίας, το λιμάνι της Σούδας υπάγεται στο διαμέρισμα Χανίων και η σημασία του, έχει υποχωρήσει. Τον 13ο αιώνα, η μοναδική οχυρή θέση στην περιοχή κατασκευασμένη από τους Ενετούς εντοπίζεται στο λόφο ανατολικά του χωριού Καλύβες, με το όνομα Castel Apicorno. Η αξία του λιμανιού, επανεκτιμάται τον 15ο και 16ο αιώνα, όταν η Τουρκία έχει πάρει από την Βενετία πολλές της αποικίες στην Ανατολική Μεσόγειο και απειλείται άμεσα η Κρήτη. Έτσι αποφασίζουν για την αμυντική θωράκιση του λιμανιού με την οχύρωση της μεγάλης βραχονησίδας στην είσοδο του με το όνομα Φραρονήσι, από την Μονή του Αγίου Νικολάου που υπήρχε τότε εκεί (το νησί των Φράρων ή Φλάρων, όπως αλλιώς είναι γνωστοί οι καθολικοί μοναχοί). Κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, το λιμάνι της Σούδας εξακολούθησε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους Τούρκους. Έγινε πολεμικός ναύσταθμος, μόνιμο αγκυροβόλιο και σταθμός ανεφοδιασμού του μουσουλμανικού στόλου. Μετά την έκρηξη της Ελληνικής επανάστασης, το λιμάνι γίνεται το επίκεντρο πολεμικών επιχειρήσεων Τούρκων και Ελλήνων.

Ο L. Orsini, ξεκίνησε την οικοδόμηση του φρουρίου της νησίδας της Σούδας το 1572 και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1583. Το τείχος, περιέβαλε ολόκληρη την επιφάνεια του νησιού. Είχε 44 κανόνια και ενισχυόταν με 4 προμαχώνες Martinego και Michiel, ανάμεσα από τους οποίους μια δίοδος οδηγούσε στον επιπρομαχώνα Mocenigo και στο χαμηλότερο τμήμα του νησιού, όπου βρισκόταν το νεκροταφείο και μια δεξαμενή. Στη νοτιοδυτική πλευρά, βρισκόταν η κεντρική είσοδος του φρουρίου και ο επιπρομαχώνας Orsino, ενώ στη νότια άκρη υπήρχε ένας ακόμη πολυγωνικός προμαχώνας (mezzaluna Linguetta). Είχε κατασκευαστεί και ειδικός λιμενοβραχίονας για την αγκυροβόληση των Βενετσιάνικων πλοίων. Στο εσωτερικό του κάστρου, οικοδομήθηκαν καταλύματα για τους στρατιώτες, αποθήκες πυρομαχικών, κατοικία του Προβλεπτή και του στρατιωτικού Διοικητή, καθεδρικός ναός (duomo), δύο εκκλησίες και δεξαμενές. Το νησί είχε ονομαστεί από τους Βενετούς «Οφθαλμός του Βασιλείου». Σε μικρή απόσταση από την νησίδα της Σούδας, υπάρχει και ένα άλλο νησάκι. Το σύμπλεγμα των νησιών στην αρχαιότητα ονομαζόταν Λευκαί. Το όνομα «Λευκαί» (σύμφωνα με τον μύθο), δόθηκε όταν οι Σειρήνες ηττήθηκαν σε μουσικό διαγωνισμό από τις Μούσες, και έβγαλαν τα φτερά τους, έγιναν λευκές και έπεσαν στη θάλασσα, σχηματίζοντας τα δυο νησάκια στην είσοδο του κόλπου της Σούδας. Αναδύθηκαν δηλαδή, αι «Λευκαί Νήσοι». Οι Βενετοί ονόμασαν το μικρότερο νησί «Νήσο των Κουνελιών» (Scoglio de Conigli) και το μεγαλύτερο Σούδα. Στο μικρότερο νησί, κατασκευάστηκε ένα μικρό οχυρό για την καλύτερη προστασία του φρουρίου της Σούδας, ενώ στην θέση Ποδομούρι δημιουργήθηκε η Porporela – ένα είδος τεχνητής προβλήτας – που κατέστησε το σημείο εκείνο του κόλπου δυσκολοδιάβατο για τα πλοία, αφού τα υποχρέωνε να πλέουν κοντά στο φρούριο και να είναι ευπρόσβλητα στα πυρά του. Το 1669, η Βενετία εξουθενωμένη από τον πολυετή αγώνα της ενάντια στους Τούρκους, αναγκάζεται να συνθηκολογήσει με τον όρο να διατηρήσει τα τρία επιθαλάσσια της φρούρια στην Κρήτη Σούδα, Γραμβούσα και Σπιναλόγκα, ελπίζοντας σε επανάκτηση κάποτε της Κρήτης. Τα τρία οχυρά, παρέμειναν στην κατοχή της Βενετίας μισό αιώνα ακόμα. Κατά τον τελευταίο Βενετοτουρκικό πόλεμο, το φρούριο της Σούδας αντιστάθηκε σε πολιορκία 72 ημερών και υπέκυψε στις 27 Σεπτεμβρίου 1715.

Το φρούριο Ιτζεδίν χτίστηκε το 1872 από τον Ρεούφ Πασά, στην ίδια θέση που το 1646 οι πρώτοι Τούρκοι διώχνοντας τους Ενετούς, έχτισαν Πύργο. Αποτελούσε το κυριότερο αμυντικό έργο του λιμανιού και ονομάσθηκε έτσι, προς τιμή του πρωτότοκου γιου του Σουλτάνου Αβδούλ Αζιζ Ιτζεδίν. Το κτίριο του Ιτζεδίν, δεν είναι συνηθισμένο. Οι πέτρες του, στέκονται ψυχρές κι ακλόνητες αιώνες τώρα. Εκτός από τις ένδοξες σελίδες της ιστορίας που έγραψαν οι αγωνιστές του εμφυλίου που κλείστηκαν εκεί, το κάτεργο μετράει τη ζωή του αιώνες πριν. Οι φυλακές, ήταν για βαρυποινίτες του κοινού ποινικού δικαίου. Αυτό φαινόταν από τα σκοτεινά κελιά της απομόνωσης, όπου σε πολλούς τιμωρημένους κρατούμενους έδεναν το ένα πόδι με χοντρή αλυσίδα, που στην άκρη ήταν δεμένο ένα σιδερένιο βόλι που δεν επέτρεπε να κινείται ελεύθερα και να μπορέσει να δραπετεύσει. Στον περίγυρο της φυλακής υπήρχαν και σώζονται ακόμα σε μικρές αποστάσεις η μία από την άλλη σκοπιές των φυλάκων, που όπως λέγεται κάθε μια ώρα φώναζαν «φύλακες γρηγορείτε!», για να μένουν ξύπνιοι. Η αρχιτεκτονική και η ιστορία και μόνο του κτιρίου, είναι ικανή για να χαρακτηριστεί και να αξιοποιηθεί ως μνημείο. Μάλιστα, αυτό το κτίριο έχει εμπνεύσει και τον κόσμο της τέχνης, μια που όπως πληροφορηθήκαμε, αυτό διάλεξε ο Παντελής Βούλγαρης για να γυρίσει σκηνές της ταινίας του «Τα πέτρινα χρόνια». Στις αρχές της πολιτικής του σταδιοδρομίας κρατήθηκε για λίγες μέρες εκεί ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Κατά τη δικτατορία του Πάγκαλου (1924), κρατήθηκε στο Ιτζεδίν μεγάλος αριθμός πολιτικών κρατουμένων, ενώ μετά την πτώση της δικτατορίας, φυλακίστηκε εκεί και ο ίδιος ο Πάγκαλος. Την περίοδο της κατοχής και τα πρώτα χρόνια του εμφυλίου πολέμου, οι φυλακές δε λειτουργούσαν εξαιτίας της έντονης δραστηριότητας που είχε αναπτύξει ο Δημοκρατικός Στρατός στο νομό. Οι Γερμανοί λειτούργησαν στην κατοχή τις φυλακές της Αγιάς (που λειτουργούν ακόμα και σήμερα), στις οποίες οι συνθήκες ήταν πολύ σκληρές.

Το Βρετανικό συμμαχικό νεκροταφείο βρίσκεται στη ΒΔ γωνία του κόλπου της Σούδας, στη θέση Βλητέ, 5 χλμ. ανατολικά των Χανίων σε μια όμορφη περιοχή, δίπλα στη θάλασσα. Σε αυτό το νεκροταφείο, έχουν ενταφιαστεί οι σύμμαχοι της Ελλάδας κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (Βρετανοί, Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί) που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, τον Μάιο του 1941. H γη στην οποία τάφηκαν οι σύμμαχοι παραχωρήθηκε από την Ελλάδα και έγινε ο τελευταίος χώρος ανάπαυσης των νεκρών. Τα λείψανα τους, συγκεντρώθηκαν από τέσσερα βασικά «Βρετανικά στρατιωτικά νεκροταφεία» που είχαν δημιουργηθεί από τις Γερμανικές δυνάμεις κατοχής, κατά τη διάρκεια του πολέμου. Υπάρχουν 1.527 ταφές και οι περισσότερες από αυτές είναι Βρετανών, αλλά υπάρχουν και εκείνες Αυστραλών και Νεοζηλανδών. Εκτός από τους τάφους, υπάρχουν και μνημεία με τα ονόματα των ανδρών που γνωρίζουμε ότι ενταφιάστηκαν σε ορισμένες ομάδες τάφων, αλλά των οποίων οι πραγματικοί τάφοι μέσα σε αυτές τις ομάδες δεν μπορούν συγκεκριμένα να ορισθούν. Τα μνημεία αυτά φέρουν τις επιγραφές «Θαμμένος κοντά σε αυτό το σημείο» και «Πιστεύεται ότι είναι». Το πρόβλημα αυτό, δημιουργήθηκε γιατί οι Γερμανικές δυνάμεις που είχαν αναλάβει το έργο της μεταφοράς των πτωμάτων από το πεδίο της μάχης στους τέσσερις χώρους ταφής που είχαν ορισθεί, συχνά έχαναν τις στρατιωτικές ταυτότητες των νεκρών. Το νεκροταφείο, συντηρείται από την Επιτροπή Πολεμικών νεκροταφείων. Υπάρχουν εκατοντάδες λευκές πλάκες στο έδαφος και ο χώρος μοιάζει με ένα τεράστιο κήπο γαλήνης. Κεντρικό σημείο του νεκροταφείου, καταλαμβάνει – όπως και στα υπόλοιπα συμμαχικά νεκροταφεία της Ευρώπης – ο Σταυρός της Θυσίας. Στο νεκροταφείο αυτό βρίσκεται και ο τάφος του J.Pendlebury (10Ε), ενός μεγάλου αρχαιολόγου, ο οποίος δούλευε για τη Βρετανική Αντικατασκοπεία και εκτελέστηκε από τους Γερμανούς, το 1941. Υπάρχει επίσης ο τάφος ενός Γερμανού στρατιώτη, του Alfred Hamann. Τάφηκε στο νεκροταφείο της Σούδας, εξαιτίας ενός λάθους. Τα λείψανα του ανακαλύφθηκαν κοντά στο Μάλεμε το 1956, κατά τη διάρκεια οικοδομικών εργασιών στην περιοχή. Η στρατιωτική του ταυτότητα μετακινήθηκε από το σώμα του και τα λείψανα του, τάφηκαν σε ένα κήπο στο Μάλεμε. Το 1960, τα λείψανά του βρέθηκαν ξανά από την υπηρεσία ανακομιδών της Volksbund. Το μόνο πράγμα που βρέθηκε επάνω του ήταν το ρολόι του, που ήταν κατασκευασμένο στην Αγγλία. Για το λόγο αυτό, πίστεψαν ότι πρόκειται για Βρετανό στρατιώτη κι έτσι τα λείψανά του παραδόθηκαν στη Βρετανική Επιτροπή πολεμικών τάφων και μεταφέρθηκαν στο συμμαχικό νεκροταφείο της Σούδας. Πολύ αργότερα έγινε γνωστό ότι πρόκειται για το Γερμανό στρατιώτη Alfed Hamann, που γεννήθηκε στις 12 Μαρτίου του 1918 στην περιοχή του Βερολίνου και πέθανε στις 20 Μαΐου του 1941,την πρώτη μέρα της Μάχης της Κρήτης. Έπειτα από συμφωνία, ανάμεσα στη Volksbund και στην επιτροπή της Κοινοπολιτείας, αποφασίστηκε να μην μεταφερθούν ξανά τα λείψανά του, αλλά να παραμείνει στη Σούδα. Αρχιτέκτονας ήταν ο Louis De Soissons.

Βιοτεχνικό Πάρκο Χανίων, 73200 Σούδα – Χανιά – Κρήτης τηλ. 2821081261-80118-81410
Βερέκυνθος: Το βουνό όπου ζούσαν και λατρεύονταν οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, γιοι του Δία και προστάτες των τεχνών. Ήρθαν εδώ και δίδαξαν τις πανάρχαιες τέχνες στους ανθρώπους (Μεταλλουργία, κεραμική, υαλουργία, Υφαντική). Συνεχίζοντας την παράδοση, δημιουργήθηκε το καλλιτεχνικό χωριό «Βερέκυνθος», με κύριο στόχο την ανάδειξη των τεχνών που ήταν συνυφασμένες πάντα με τη ζωή και τον πολιτισμό του Κρητικού λαού. Το καλλιτεχνικό χωριό βρίσκεται ανάμεσα στη Σούδα και τα Τσικαλαριά, στην ανατολική είσοδο των Χανίων. Στο σημείο αυτό, λειτουργούσαν παλιότερα εργαστήρια παραγωγής τσικαλιών, δίδοντας την ανάλογη ονομασία στο χωριό. Αντικείμενα που μαρτυρούν την παράδοση του χωριού στην κατασκευή κεραμικών και άλλων έργων, αποτελούν δύο παλιά καμίνια, στα οποία οι αγγειοπλάστες έψηναν με ξύλα, τα κεραμικά τους. Σήμερα, στο ίδιο μέρος λειτουργούν εργαστήρια κεραμικής, γλυπτικής αργυροχρυσοχοϊας, υαλουργίας, κατασκευής δερμάτινων ειδών και υφαντών, καθώς και εργαστήρια επεξεργασίας ημιπολύτιμων λίθων. Όλα τα είδη είναι χειροποίητα και κατασκευάζονται στο καλλιτεχνικό χωριό από τους ίδιους τους τεχνίτες, δίδοντας συνέχεια στη μεγάλη παράδοση της περιοχής στην χειροβιοτεχνία. Η χειροβιοτεχνία, ένας παραγωγικός κλάδος με σημαντική ιστορία και πολλές προοπτικές, αποτελεί τα τελευταία χρόνια πόλο έλξης για πολλούς νέους τεχνίτες. Το καλλιτεχνικό χωριό Βερέκυνθος, είναι ένα έργο ζωτικής σημασίας για τα Χανιά. Δίνει νέες ευκαιρίες σε επαγγελματίες και ερασιτέχνες του κλάδου, και λύση σε ευαίσθητους τομείς όπως η στέγαση, η οργάνωση και η προβολή δραστηριοτήτων. Στο Καλλιτεχνικό Χωριό Βερέκυνθος, λειτουργούν δεκαέξι εργαστήρια κεραμικής, έξι εργαστήρια αργυροχρυσοχοϊας, και έξι εργαστήρια κατασκευής δερμάτινων ειδών.