Γενικές Πληροφορίες της Δημοτικής Ενότητας Ακρωτηρίου

Η Δημοτική ενότητα Ακρωτηρίου βρίσκεται στα βόρεια και ανατολικά του νομού Χανίων και έχει σαν έδρα το Πυθάρι. Πρόκειται για παραθαλάσσιο δήμο, ο οποίος σύμφωνα με την απογραφή του 2001, έχει συνολικά 10.321 κατοίκους και έκταση 112.644 στρέμματα. Ο δήμος περιλαμβάνει 5 δημοτικά διαμερίσματα και 24 οικισμούς. Τα δημοτικά διαμερίσματα είναι του Αρωνίου, Κουνουπιδιανών, Μουζουρά, Στερνών και Χορδακίου.
Με το όνομα Ακρωτήρι, είναι γνωστή η χερσόνησος ανατολικά των Χανίων, πού παλαιότερα ονομαζόταν Κύαμον.
Οι Βυζαντινοί το ονόμαζαν Χάρακα, σήμερα ακούγεται Ακρωτήρι Μαλέχα.
Η μεγαλύτερη βουνοκορφή του είναι η Σκλόκα 528 μ, τα δε βόρεια υψώματα λεγόταν Αρκουδοβούνια, όνομα πού προέρχεται από το σπήλαιο της Αρκούδαινας στο Γουβερνέτο. Η χερσόνησος του Ακρωτηρίου, δρα σαν φράγμα που προστατεύει τον κόλπο της Σούδας από τους δυνατούς βόρειους ανέμους. Το Ακρωτήρι έχει αρκετές ενδιαφέρουσες περιοχές. Στη βόρεια ακτή βρίσκονται αμμώδεις παραλίες θαυμάσιες για κολύμπι, ενώ βορειοανατολικά υπάρχουν αρκετά παλιά μοναστήρια. Το αεροδρόμιο και οι στρατιωτικές βάσεις κυριαρχούν στο κεντρικό και το νότιο μέρος της χερσονήσου. Πολλοί επισκέπτες, έρχονται στην Κρήτη για να θαυμάσουν τα πολλά είδη σπάνιων κι άγριων φυτών που φυτρώνουν στο Ακρωτήρι, στο διάστημα Ιανουαρίου-Απριλίου.

Φαράγγια:
Καλαθά – 8 χλμ από Χανιά
Ποροφάραγγο – 14 χλμ από Χανιά
Αγιοφάραγγο – 16 χλμ από Χανιά
Αγίου Αντωνίου και Κατεβατής – 18 χλμ από Χανιά
Πόρο Μαυρέ – 16 χλμ από Χανιά.

Σπήλαια:
Με πλούσιο λιθωματικό πλούτο, φανταστικούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες είναι συνολικά 15, όλα επισκέψιμα και μέσα στη διαδρομή των φαραγγιών. Τα πιο σπουδαία από αυτά, είναι:
Λερά – Στον Σταυρό όπου γυρίστηκε το κινηματογραφικό έργο «ZORBA THE GREEK», με τον Άντονυ Κουήν.
Αρκαλόσπηλιο – 3χλμ από τη Μονή Γουβερνέτου
Αχαιρόσπηλιο και Σπήλαιο Αγίου Ιωάννη δίπλα το ένα στο άλλο στο Καθολικό μέσα στο Αγιοφάραγγο , 3 χλμ από τη Μονή Γουβερνέτου.
Αρκουδόσπηλιο, δίπλα στη μονή Κουμαρόσπηλιου μεταξύ Μονής Αγίας Τριάδας και Γουβερνέτου.
Όλα αυτά, είναι δίπλα στα ξενοδοχεία και μόλις 10 -20 χιλιόμετρα, από τα Χανιά.

Κάτω από το χωριό Στέρνες, ήταν η αρχαία Μινώα στον μικρό κολπίσκο.
Στην επανάσταση του 1821, οι κάτοικοι του Ακρωτηρίου για να σωθούν κατέφευγαν στα σπήλαια, στα μοναστήρια, και στα κασώτικα καράβια, πού ήταν στη Σούδα.
Το 1822 οι Ακρωτηριανοί μαζί με τον Δαμινό, κατέβηκαν από την Μαλάξα και έσφαξαν όλους τους Τούρκους του Ακρωτηρίου, χωρίς καμιά απώλεια.
Το Ακρωτήρι πήρε σπουδαία θέση στην ιστορία της Κρήτης στην επανάσταση του 1897.Τότε μαζεύτηκαν περίπου 1.000 επαναστάτες με αρχηγό τον Αντώνιο Σήφακα και η επαναστατική επιτροπή με τον Εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο, εγκατέστησε την έδρα της στον Προφήτη Ηλία, όπου υπάρχουν σήμερα οι τάφοι των Βενιζέλων.
Το 1897, οι στόλοι των (προστάτιδων) δυνάμεων από το λιμάνι των Χανίων βομβάρδισαν τις θέσεις των επαναστατών, με σκοπό να βοηθήσουν τους Τούρκους πού τους είχαν φέρει σε δύσκολη θέση οι επαναστάτες. Μια οβίδα, κομμάτιασε το κοντάρι της Ελληνικής σημαίας πού κυμάτιζε στον Προφήτη Ηλία .Τότε ο Σπύρος Καγιαλάκης (Καγιαλές), άρπαξε την σημαία και έγινε ο ίδιος κοντάρι, ανεβαίνοντας πάνω σε ένα βράχο.
Βλέποντας το μεγαλείο του Κρητικού Ηρωισμού, ο Ιταλός ναύαρχος Φελίκιε Καναβάρο, διέταξε την παύση πυρός.
Ο λαϊκός τραγουδιστής, αποθανάτισε το γεγονός με τον παρακάτω στίχο:
« Περήφανο Ακρωτήρι μου η δόξα σου είναι τόση Πουναι γραμμένη εκεί ψηλά ποτέ της δεν θα λειώσει»
Στον οικισμό Πλακούρες πάνω από το οροπέδιο του Βόθωνα, έγιναν οι πρώτες συνεδριάσεις της επαναστατικής συνέλευσης όπου εκλέχτηκε η προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης πού την αποτελούσαν οι Ιωάννης Σφακιανάκης πρόεδρος, Ελευθέριος Βενιζέλος αντιπρόεδρος και μέλη οι Αντ. Χατζηδάκης Εμμ. Ζαχαράκης Γ. Μυλωνογιάννης και Μ. Γιαμαλάκης, πού κυβέρνησε μέχρι το 1898 οπότε ήλθε ο πρίγκιπας Γεώργιος.
Στη θέση Φρύδια η Προφήτης Ηλίας στήθηκε το άγαλμα του Εθνάρχου Ελευθερίου Βενιζέλου το 1935, έργο του Θωμά Θωμόπουλου.
Στον ίδιο χώρο έχουν ταφεί ο Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος και ο γιος του Σοφοκλής.
Επί Τουρκοκρατίας, η Χαλέπα ήταν η έδρα του δήμου Ακρωτηρίου. Στην Χαλέπα ήταν και τα προξενεία όλων των Μεγάλων Δυνάμεων.
Στην Χαλέπα υπεγράφη τον Οκτώβρη του 1878, η σύμβαση της Χαλέπας, από τον τότε διοικητή Κωστή Αδοσίδη, Πασά πού παραχώρησε αρκετά προνόμια στους χριστιανούς τα οποία καταργήθηκαν μετά με το φιρμάνι του 1889.

Κοντά στο Μαράθι υπάρχει επίσης αρχαιολογικός χώρος, πού λέγεται το «Μικρό ανάκτορο του Μίνωα».
Η απόσταση από το αεροδρόμιο μέχρι τα διάφορα σημεία του Ακρωτηρίου, κυμαίνεται από 3 μέχρι 7 χιλ. ενώ από το λιμάνι της Σούδας, 10-12 χιλ.
Μοναστήρια:
Μονή Αγίας Τριάδας Τζαγκαρόλων – 16ος αιώνας, 14 χλμ από Χανιά
Μονή Γουβερνέτου – 15ος αιώνας, 4 χλμ από Μ. Αγίας Τριάδας και 18χλμ από Χανιά.
Καθολικό – Το αρχαιότερο μοναστήρι στην Κρήτη (6-10ος αιώνας) με σκήτες όπως αυτές των Μετεώρων, 3χλμ από Μ. Γουβερνέτου και 21 χλμ από Χανιά.
Γυναικεία Μονή Αγίου Ιωάννη στις Κορακιές – 17ος αιώνας, 7 χλμ. από Χανιά.
Μονή Αγίου Ιωάννη του Ελεήμονα – 17ος αιώνας.
Μετόχι Αγίου Αντωνίου και σπηλαιώδης ναός Αρκουδιώτισας, δίπλα στη Μονή Γουβερνέτου.
Σπηλαιώδης ναός Αγίου Γεωργίου του Απιδιώτη – 14ος αιώνας, στον οικισμό Παζινού μέσα στο φαράγγι του Μαυρέ.

«Ακρωτήρι, το Άγιον Όρος της Κρήτης, η Ακρόπολις των Χανίων…»
Στο Ακρωτήρι υπάρχουν οι τάφοι των Βενιζέλων, το αρχηγείο της Εθνικής Επανάστασης, το αεροδρόμιο και το λιμάνι της Σούδας.
Είναι το πιο κοντινό και μεγαλύτερο ακρωτήρι των Χανίων, μόλις 10 χιλ., από το Βενετσιάνικο λιμάνι της πόλης των Χανίων.
Με το πιο καλό ξηρό κλίμα και τα πρώτα ποιοτικά πρώιμα καρπούζια, πεπόνια, σταφύλια και κηπευτικά του Νομού. Είναι ο τόπος των φυσιολατρικών διαδρομών, των φαραγγιών με την ποικιλόμορφη παρθένα φύση και το σύνολο των φυσικών καλλονών και των ζωντανών παραδόσεων.
Τις γραφικές αμμώδεις παραλίες που όλες έχουν γαλάζιες σημαίες, τα μοναστήρια από τα πρώτα στην Κρήτη, τις εκκλησίες του, τα σπήλαια με πλούσιο λιθωματικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, και πολλά άλλα αρχαιολογικά και ιστορικά μνημεία.
Τα παραδοσιακά χωριά του με την φιλοξενία των ανθρώπων τους, τις παραδοσιακές ταβέρνες, τα καφενεία και τα κατηγορίας τουριστικά συγκροτήματα και καταλύματα, θα κάνουν τις διακοπές σας αξέχαστες με τις πιο προσιτές τιμές και το αξιόλογο σέρβις. Υπάρχουν και 4 παιδικές κατασκηνώσεις, με άψογη εξυπηρέτηση και μοναδική φιλοξενία.
Επίσης στην περιοχή υπάρχουν πολλές ταβέρνες παραδοσιακού χαρακτήρα, καφετέριες σούπερ και μίνι μάρκετ, βενζινάδικα, φούρνοι, ζαχαροπλαστεία, φαρμακεία, ιδιωτικά ιατρεία, εμπορικά καταστήματα, τράπεζα, ταχυδρομείο.
Από τις γραφικές του παραλίες ξεχωρίζουν αυτές του Καλαθά, Αγίου Ονουφρίου – 8χλμ από Χανιά – Τερσανά, Μαχαιρίδας – 12 χλμ από Χανιά – Σταυρού (15 χλμ από Χανιά) και Μαραθίου (16 χλμ από Χανιά). Δίπλα σε αυτές, είναι ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα, όπως επίσης και σε άλλα σημεία της περιοχής.